1940-1945 | Ma 100 jaar

1940–1945: de oorlogsjaren

In het jaarverslag 1939 werd veel aandacht besteed aan het naderend onheil dat ons land bedreigde. Secretaris Vrij schreef over het uitbreken van de oorlog: “Wij allen weten welk een veelal onherstelbaar leed hiermede onder de menschen is gekomen.” en “Tot mijn voldoening heb ik kunnen constateren dat geen harer leeraren tengevolge van de mobilisatie zijn post aan de school heeft moeten verlaten.” Ook het reilen en zeilen op de Amsterdamse Grafische School stond tussen 1939 en 1945 onder invloed van de tweede wereldoorlog.

5 jaar jubileum (1936-1941) Profijtelijk Boekje (1941) SH de Roos (1877-1947)

Desondanks slaagde men er in een nieuwe afdeling bedrijfs- en reproduktiefotografie op te richten. Wel ontstonden er problemen rond de verduisteringseisen van de bezetter waardoor het avondcursusprogramma danig in het gedrang kwam. Voor het overige kon het onderwijs aan de AGS in 1941 aan het gestelde doel beantwoorden. Helaas kon het afscheid van Ronner, na een directeurschap van 24 jaar, slechts beknopt in de stukken worden weergegeven door de papierschaarste.

Jaarverslag 1944

Dieptepunt in de jaarlijkse presentaties was de uitgave 1944: slechts vier gestencilde velletjes A4 vol sombere mededelingen van bestuur en schoolleiding. De lessen werden zeer beperkt op verschillende, nog te verwarmen, lokaties gegeven.

Na de bevrijding kon in augustus al weer van een normale schoolbezetting worden gesproken. De zomervakantie werd verschoven naar de winter zodat eindexamenkandidaten iets meer tijd kregen om zich voor te bereiden. De school had uiteenlopende apparatuur uitgeleend aan de illegaliteit die maar ten dele weer terugkeerde. V rij Nederland en Ons Volk werden mede gedrukt op AGS persen. In 1946 wordt er een schoolvereniging opgericht die het schoolorgaan “AGS journaal” introduceert.

Een mijlpaal in het Amsterdamse grafische onderwijs werd bereikt in 1950 toen het totaal aantal leerlingen en cursisten boven de magische grens van 1500 uitkwam.

1940, 1941, 1942
Het uitbreken van de tweede Wereldoorlog in 1940 en de daarbij voorgeschreven verduistering gaf ook de school grote zorgen. Uit het jaarverslag: ‘Na vijf felbewogen oorlogsdagen van 10 tot 15 mei zag ons land zich geplaatst voor een nieuwe situatie op welhaast ieder terrein onzer staatkundige en maatschappelijke samenleving, gevolgen van de door de oorlog ingetreden bezetting van ons grondgebied.’ De avondcursussen werden naar de zaterdagmiddag verplaatst.

Houtsneden van R.Snapper (1942)

Het aantal leerlingen bedraagt in 1940: Algemeen Grafische Cursus 38, fotografie 12, andere vakken 155, ged. dagcursus

_________________________________________________________________________

Zetkunst (A.H.G. Blankenstein) (1940)

‘In de dagen, toen ons mooie kleine landje het schrijnende leed van de oorlog leerde kennen, toen veel wat solide geleek in pastei viel, toen geen helder zicht in de toekomst mogelijk bleek, toen men de grootste moeite had het evenwicht te hervinden, werd tot de vervaardiging van dit boekje besloten.

Het samenstellen van een boekje, ten doel hebbende het typografisch product te vermooien, wat lijkt het klein, bij dat enorme, dat ontzettende, dat de aardbol doet sidderen. Doch de mens is niet groot. Een overwegend deel van ’s mensen leven wordt door het kleine beheerst. Bij het streven naar het betere, juist in het kleine, behoeft niemand als toeschouwer terzijde te staan, kan ieder meewerken en daardoor een betere wereld nader brengen.

Het samenstellen van “Zetkunst” heeft mij arbeidsvreugde bezorgd. Als u ,.Zetkunst”‘ begrijpt, zal zij ook uw arbeid tot een vreugde maken en het typografische product zal weer een klein tikje mooier worden. Ons zetsel moet zijn: een logische ordening van letters, die elkaar verdragen, die zich kunnen uitleven. De mens ten voorbeeld.”

A.H.G. Blankenstein 1942

_________________________________________________________________________

Aan de bok door A.H.G. Blankenstein 1942

Oplage 1111 exemplaren. Specimen van (gelegenheids) drukwerk; met voorbeelden van goed en fout zetwerk. Geïllustreerd met portretten en tekeningen van J. Bouhuijs. Dit is nummer 862. Dit exemplaar is gesigneerd door alle vijf de samenstellers (bij hun portret); Gesigneerd
Aan de Bok

– 75 jaar jubileum ANTB

3421_001

75 jaar jubileum (1866-1941) van de Algemeene Nederlandsche Typografen Bond (ANTB), ontwerp Nan Platvoet/ redactie A.H.G. Blankenstein

_________________________________________________________________________

Grafische werkers snijden Oorlog Arbeid OTM (1941)
in linoleum en hout (Nan Platvoet) (A.H.G. Blankenstein en N.Platvoet)

_________________________________________________________________________

Op de 30e september 1941 moesten 31leerlingen de school verlaten op bevel van de rijkscommissaris van het bezette Nederlandse gebied. Het jaar 1942 geeft de eerste direkteurswisseling in de geschiedenis van de AGS. De heer L. Ronner bereikt zijn 65-jarige leeftijd en verlaat op 30 september zijn post, die hij sinds 1918 heeft ingenomen. A.H.G. Blankenstein volgde hem op. Zijn verslag over 1942 geeft een indruk van de moeilijkheden van de periode waarin hij de leiding overnam. De algemene grafische cursus -ook wel patroonscursus genoemd -krijgt mede door inspirerende invloed van de Bedrijfsgroep Grafische Industrie, nieuwe impulsen. Dit onderwijs wordt gescheiden van de dagschoolleerlingen. Vermeldenswaard is de vestiging van de Inspecteur W.H. Cool in een leeg schoollokaal, dat als kantoor werd ingericht. Aan richt. Aan het eind van het jaar verlaat het IGT onze school weer.

AGS Krant (Sep-1943) Dintelstraat 15 (Apr-1944) Dintelstr 15 (Mei-1944)

Dintelstr 15 (Juli-1944) Dintelstr 15 (Nov-1944) Dintelstraat 15 (Mrt-1945)

Dintelstraat 15 (Mei-1945) Dintelstraat 15 (Okt-1945) Dintelstraat 15 (Nov-1945)

1943/25 jaar jubileum

Voor de Grafische werkers 1943

Rede van de heer AGS vacantiedagen (1943) De AGS in de branding
van der Bom (1943) (Mei-1945)

1943, 1944

Ondanks de barre oorlogstoestanden geeft het jaar 1943 vele verbeteringen in de school, het onderwijs en de inrichting te zien. In het lerarencorps waren veel mutaties, zeker ook door de onderwijsveranderingen. Ook werd het 25-jarig bestaan op gepaste wijze herdacht, waarbij in het bijzonder het aanbrengen van de vitrines en marmeren platen in de hall moet worden gememoreerd. Triest zijn de woorden in het verslag die gewijd zijn aan de oorlogsomstandigheden. De patroonsopleiding krijgt de status van Uitgebreid Lager Nijverheidsonderwijs, waar ook de cursus voor de boekhandel wordt ondergebracht; er komt een afdeling reproduktie-tekenen en retouche. Aan het algemeen vormend onderwijs van de dagschool wordt uitbreiding gegeven. Daardoor moet ont-slag gegeven worden aan een aantalleraren die enkele uren per week les geven door benoeming van fulltime krachten. Het praktijkonderwijs wordt ingekort. Avondcursussen gaan weer van de zaterdag naar de avond. Uit het verslag 1944: ‘In het verslag van de direkteur wordt het beeld van het schoolbestaan in sombere kleuren geschilderd’ (sekr.)

Over de aanwezige leraren bestaat in dit verslag (op stencil) geen volstrekte zekerheid. Ook het aantal leerlingen staat niet vast, velen bezochten de school als onderduikadres.

1945-1946
In 1945 verschijnt een schoolorgaan onder de naam ‘Dintelstraat 15’ zes malen. Het ziektepercentage van het personeel was nog zeer hoog, met als gevolg: ‘indeling van klassen en dus extra-inspanning van de overige leerkrachten’. 1946 vertelt meer over de aanvankelijke ontreddering van de school, er wordt nog gewag gemaakt van sluiten van de school in januari en maart wegens brandstofgebrek. Een wisseling in de leiding van de school had plaats op 1 mei 1946, toen direkteur A.H.G. Blankenstein een functie in het bedrijf aanvaardde en M.H. Groenendaal hem ging vervangen.